Hasła osobowe » Historia » Wersja 4
Wersja 3 (Maria Bailey, 2010-05-31 14:08) → Wersja 4/8 (Maria Bailey, 2010-05-31 14:09)
h1. Hasła osobowe
Dość często przypis przybiera formę *biogramu* (lub zawiera biogram) postaci historycznej. Ten rodzaj wyjaśnienia powinien zawierać: nazwisko i, po przecinku, imię, jako informację uzupełniającą w nawiasie przed myślnikiem lata życia, wyjaśnienie kim osoba, o której mowa była, w jaki sposób zasłynęła. Na koniec warto naświetlić kontekst, w jakim postać ta jest przywołana w konkretnym utworze.
Podstawowa forma biogramu jest następująca:
* Garibaldi, Józef (1807--1882) --- rewolucjonista włoski, przywódca walk o niepodległość i zjednoczenie Włoch.
* Tamerlan (1336--1405) --- wielki zdobywca mongolski, podbił Azję Środkową, Persję, Indie; znany z okrucieństwa.
* Niekiedy trzeba rozszyfrować nazwisko postaci, o której mowa i dopiero później można przystąpić do wyjaśnienia:
* Wandyk --- Anthonis Van Dyck, Anthonis Dyck (1599--1641), sławny malarz flamandzki; uprawiał głównie dworskie malarstwo portretowe.
* Napoljon --- gw. zniekształcone: Napoleon; chodzi o Napoleona Bonaparte (1769--1821), cesarza Francji w latach 1804-1814, 1815; wybitnego wodza i prawodawcy. Pod jego rozkazami walczyły m. in. polskie legiony Dąbrowskiego, przyczynił się do utworzenia po kilkunastu latach zaborów kadłubowego państwa polskiego, Księstwa Warszawskiego; Napoleon cenił wysoko odwagę i umiejętności żołnierskie, nagradzając je często wysokimi awansami; stąd ludowa legenda Napoleona.
Poniższy przykład pokazuje, że biogram może stanowić krótkie +wprowadzenie do wyjaśnienia konkretnego kontekstu+, w jakim postać jest wspomniana w utworze:
* Tyrteusz (VII w. p.n.e.) --- poeta gr. Swoimi utworami pobudził męstwo Spartan w czasie wojny, którą prowadzili z Meseńczykami. Przytoczone przez Leona słowa Tyrteusza są urywkiem poematu Tyrteusz (1861) Władysława Ludwika Anczyca (1821--1913). Prus cytuje widocznie z pamięci, gdyż z odstępstwami od tekstu oryginalnego (np. u Anczyca: ,,O, Sparto, ruń! Zanim ślad twej wielkości...").
Często biogram nie stanowi głównej treści przypisu, lecz informacje biograficzne są wtrącone przy okazji, stanowiąc dodatek, np.:
* dajmonion (gr.) --- według staroż. gr. filozofa Sokratesa (469--399 p. n. e.) głos wewnętrzny pochodzenia boskiego, powstrzymujący człowieka przed niewłaściwymi czynami.
* banialuki --- gadanie bez sensu, brednie. Wyraz wywodzi się z dzieła Hieronima Morsztyna (1580--1623) pt. ,,Historia ucieszna o zacnej królewnie Banialuce”, zawierającego rozwlekłą, niesamowitą, nie wiążącą się logicznie akcję, której bezsensowność stała się przysłowiowa.
* Dies Irae (łac.: dzień gniewu; wym. dies ire) --- chodzi o dzień Sądu Ostatecznego. Taki tytuł nosiła średniowieczna pieśń religijna, napisana przez włoskiego poetę Tomasza z Celano (1190--1260). Pieśń zwiastowała nadejście dnia kary. Dzisiaj „Dies irae” wchodzi w skład requiem, utworu wykonywanego z okazji uroczystości pogrzebowych.
* z obrazu Bern--Dżonsa --- popularność znaczną zdobyły z końcem XIX wieku obrazy angielskiego malarza Edwarda Burne-Jonesa (1833--1898), współtwórcy stylu nawiązującego do włoskiego malarstwa wczesnorenesansowego (stąd nazwa prerafaelici). Znamienne dla jego obrazów były idealizowane postacie kobiece, wiotkie i eteryczne, częste motywy kwiatowe, nastrój melancholijny, kompozycja o cechach dekoracyjnych.
Dość często przypis przybiera formę *biogramu* (lub zawiera biogram) postaci historycznej. Ten rodzaj wyjaśnienia powinien zawierać: nazwisko i, po przecinku, imię, jako informację uzupełniającą w nawiasie przed myślnikiem lata życia, wyjaśnienie kim osoba, o której mowa była, w jaki sposób zasłynęła. Na koniec warto naświetlić kontekst, w jakim postać ta jest przywołana w konkretnym utworze.
Podstawowa forma biogramu jest następująca:
* Garibaldi, Józef (1807--1882) --- rewolucjonista włoski, przywódca walk o niepodległość i zjednoczenie Włoch.
* Tamerlan (1336--1405) --- wielki zdobywca mongolski, podbił Azję Środkową, Persję, Indie; znany z okrucieństwa.
* Niekiedy trzeba rozszyfrować nazwisko postaci, o której mowa i dopiero później można przystąpić do wyjaśnienia:
* Wandyk --- Anthonis Van Dyck, Anthonis Dyck (1599--1641), sławny malarz flamandzki; uprawiał głównie dworskie malarstwo portretowe.
* Napoljon --- gw. zniekształcone: Napoleon; chodzi o Napoleona Bonaparte (1769--1821), cesarza Francji w latach 1804-1814, 1815; wybitnego wodza i prawodawcy. Pod jego rozkazami walczyły m. in. polskie legiony Dąbrowskiego, przyczynił się do utworzenia po kilkunastu latach zaborów kadłubowego państwa polskiego, Księstwa Warszawskiego; Napoleon cenił wysoko odwagę i umiejętności żołnierskie, nagradzając je często wysokimi awansami; stąd ludowa legenda Napoleona.
Poniższy przykład pokazuje, że biogram może stanowić krótkie +wprowadzenie do wyjaśnienia konkretnego kontekstu+, w jakim postać jest wspomniana w utworze:
* Tyrteusz (VII w. p.n.e.) --- poeta gr. Swoimi utworami pobudził męstwo Spartan w czasie wojny, którą prowadzili z Meseńczykami. Przytoczone przez Leona słowa Tyrteusza są urywkiem poematu Tyrteusz (1861) Władysława Ludwika Anczyca (1821--1913). Prus cytuje widocznie z pamięci, gdyż z odstępstwami od tekstu oryginalnego (np. u Anczyca: ,,O, Sparto, ruń! Zanim ślad twej wielkości...").
Często biogram nie stanowi głównej treści przypisu, lecz informacje biograficzne są wtrącone przy okazji, stanowiąc dodatek, np.:
* dajmonion (gr.) --- według staroż. gr. filozofa Sokratesa (469--399 p. n. e.) głos wewnętrzny pochodzenia boskiego, powstrzymujący człowieka przed niewłaściwymi czynami.
* banialuki --- gadanie bez sensu, brednie. Wyraz wywodzi się z dzieła Hieronima Morsztyna (1580--1623) pt. ,,Historia ucieszna o zacnej królewnie Banialuce”, zawierającego rozwlekłą, niesamowitą, nie wiążącą się logicznie akcję, której bezsensowność stała się przysłowiowa.
* Dies Irae (łac.: dzień gniewu; wym. dies ire) --- chodzi o dzień Sądu Ostatecznego. Taki tytuł nosiła średniowieczna pieśń religijna, napisana przez włoskiego poetę Tomasza z Celano (1190--1260). Pieśń zwiastowała nadejście dnia kary. Dzisiaj „Dies irae” wchodzi w skład requiem, utworu wykonywanego z okazji uroczystości pogrzebowych.
* z obrazu Bern--Dżonsa --- popularność znaczną zdobyły z końcem XIX wieku obrazy angielskiego malarza Edwarda Burne-Jonesa (1833--1898), współtwórcy stylu nawiązującego do włoskiego malarstwa wczesnorenesansowego (stąd nazwa prerafaelici). Znamienne dla jego obrazów były idealizowane postacie kobiece, wiotkie i eteryczne, częste motywy kwiatowe, nastrój melancholijny, kompozycja o cechach dekoracyjnych.