Redakcja „Wolne Lektury”

h1. Jak zaznaczamy motywy

h2. Czym są motywy i do czego są potrzebne?

Zaznaczając motywy i tematy tworzymy *zbiór* wybranych *fragmentów tekstów* opatrzonych nazwą motywu (czyli rodzajem hasła–etykiety). Fragmenty te tworzą *zbiór kwestii do przemyśleń* - materiał pozwalający zastanowić się, w jakich *konfiguracjach znaczeń i skojarzeń* może występować wybrany motyw lub temat. Takie kolekcje tematycznych wypisów z literatury mogą być *użyteczne podczas pisania prac* z zakresu literatury (w tym również wypracowań szkolnych).

Zbiór zaznaczonych w jakimś tekście motywów nie stanowi hasłowego zapisu treści całego utworu. Zakładamy, że tekst będzie poddany dokładniejszej interpretacji przez naszych czytelników (np. podczas pracy uczniów z nauczycielami). 

Nawet jeśli w temacie pracy zadanej uczniom pojawi się motyw, którego nie ma na naszej liście, uczeń/uczennica poradzi sobie, zaglądając do tzw. *[[rodziny motywów i grupy tematyczne|rodzin motywów i grup tematycznych]]*. 

Nie wyróżniliśmy np. osobnego tematu macierzyństwa czy doli chłopa, ale wokół tematu macierzyństwa grupują się hasła zebrane przez nas w rodzinę motywów związanych z pokrewieństwem: Matka – Ojciec – Rodzina – Dziecko – Syn – Córka – Brat – Siostra – Sierota itd.; zaś dolę chłopa opisują hasła dotyczące struktury społecznej: Chłop – Mieszczanin – Żyd – Szlachcic – Ksiądz – Robotnik – Król – Przywódca – Pozycja społeczna – Dworek – Własność – Obyczaje.

h2. Zaznaczanie motywów

Zanim przystąpimy do zaznaczania motywów i tematów w tekstach literackich, warto uważnie zapoznać się z ich [[Spis motywów i tematów literackich| *listą*]], a także przeczytać *opisy* haseł znajdujących się na liście. Opisy te wyjaśniają ideę, jaka przyświecała nam przy wprowadzaniu pewnego motywu czy tematu, a także pokazują, jaka była dotychczasowa praktyka przy zaznaczaniu odnoszących się do niego fragmentów. Przydatne będzie przeanalizowanie znaczenia motywów, a także powracanie do tej analizy podczas pracy przy edycji. Pozwala to odkrywać nowe, twórcze możliwości, jakie daje opisywanie tekstów za pomocą motywów i tematów. 

Aby wskazać w tekście motyw, zaznaczamy *fragment, który po wyjęciu z tekstu będzie sam w sobie wymowny*, pamiętając jednocześnie, że będzie można zobaczyć ten fragment w kontekście całości utworu. Fragment nie powinien być ani zbyt obszerny, ani zbyt skąpy (a przez to zbyt enigmatyczny), choć zdarzają się i ogromne fragmenty, wszechstronnie naświetlające problematykę związaną z jakimś motywem, i fragmenty hasłowe, a celne. 

Jeśli np. znajdziemy fragment ilustrujący motyw: Buntownik, zaznaczamy odnośny fragment i klikamy na przycisk „oznacz fragment motywem”. Otworzy się wówczas *tabela* zawierająca uszeregowane alfabetycznie motywy i tematy literackie z naszej listy. Należy wybrać odpowiednie hasło i kliknąć na okienko znajdujące się obok niego. Można również wybrać kilka haseł, jeśli uważamy, że wybrany fragment można przyporządkować kilku motywom/tematom. Klikamy wówczas na okienka przy wybranych hasłach i wybieramy przycisk „zapisz”. Należy pamiętać o tym, że możemy zawsze się rozmyślić (szczególnie, jeśli nie jesteśmy pewni, czy zaznaczyliśmy odpowiedni fragment), wybrać w tabelce z motywami/tematami zamiast przycisku „zapisz” przycisk „anuluj” i następnie ponowić próbę, sprawdziwszy uprzednio wszystko dokładnie. Przed zatwierdzeniem dodanych motywów warto się zastanowić, czy podjęta decyzja jest trafna, ponieważ usunięcie zaznaczonych motywów nie jest łatwe i dokonać tego można tylko w formacie xml. 

Kiedy jakiś motyw/temat jest już zapisany, a uznamy, że ten sam fragment stanowi również trafną ilustrację dla innego motywu lub tematu, możemy do tego samego fragmentu dodać kolejny motyw, wybrany z tabeli po kliknięciu "edytuj" przy nazwie motywu.  Przystępując do analizy tekstu, jaka wiąże się z zaznaczaniem motywów, warto przyjrzeć się również rodzinom motywów i grupom tematycznym.