Przykładowa notatka edytorska o uwspółcześnieniach¶

Uwspółcześnienia (0.4; wybrane przykłady typowych i charakterystycznych zmian)¶

Interpunkcja¶

Przeciwnie, rad bym był ruszyć w szeroki świat, napatrzeć się ludziom i krajom, oraz zaznać wszelakich przygód. >
Przeciwnie, rad bym był ruszyć w szeroki świat, napatrzeć się ludziom i krajom oraz zaznać wszelakich przygód.

(...) wrażenie nauk ojca pierzchło, i jąłem na nowo snuć marzenia, unoszące mnie daleko za lądy i morza (...) >
(...) wrażenie nauk ojca pierzchło i jąłem na nowo snuć marzenia unoszące mnie daleko za lądy i morza (...)

Fleksja¶

Zmodernizowano końcówki fleksyjne wyrazów w narzędniku i miejscowniku lp r. ż. i r. n. oraz narzędniku lm: -em, -emi; -iem, -iemi, np.:

w zaklętem > w zaklętym
(o) tem (pięknie) > tym
niem > nim
niczem > niczym
towarzyskiem > towarzyskim
poczem > po czym
przedewszystkiem > przede wszystkim (tu również zmodernizowano pisownię łączną/rozdzielną)
swoję > swoją
patrzała > patrzyła (z dwóch form dopuszczalnych wybrano tę o mniej archaicznym brzmieniu)
aniołkowie głaskali > aniołki głaskały (uwspółcześniono formę archaiczną)
biegnąć > biec

Pisownia joty¶

Uwspółcześniono pisownię przyswojonych wyrazów obcego pochodzenia z jotą: np.:

lilij > lilii
miljony > miliony
liberji > liberii
komedya > komedia
historja > historia
waryacye > wariacje

Pisownia łączna / rozdzielna¶

przytym > przy tym
przedemną > przede mną
z pod > spod
z tąd > stąd
z nad > znad
poczem > po czym
przedewszystkiem > przede wszystkim
niema > nie ma (jako czasownik)

Konsekwentnie uwspółcześniono pisownię z -by np.
wtedybym > wtedy bym
któryby > który by

Pisownia wielką/małą literą:¶

(...) przy drzwiach go dopadłszy, Boże drogi! czegośmy mu nie nagadały! jakimiśmy go miłymi, serdecznymi słowy nie osypały! > (...) przy drzwiach go dopadłszy, Boże drogi, czegośmy mu nie nagadały! Jakimiśmy go miłymi, serdecznymi słowy nie osypały!

Składnia:¶

mię > mnie
rajskimi uśmiechy > rajskimi uśmiechami

wydawało mu się mądrem i doskonałem -
wydawało mu się mądre i doskonałe (w związku ze zmianą rządu czasownika)

na kawałku, który wolnym został -
na kawałku, który został wolny (tu również zmiana szyku wyrazów)

Szyk wyrazów:¶

na kawałku, który wolnym został -
na kawałku, który został wolny

Ubezdźwięcznienia / udźwięcznienia:¶

z pod - spod
z tąd - stąd
strzedz - strzec
módz - móc

Zmiany leksykalne (w tym ortograficzne):¶

oglądnęła - obejrzała (zamieniono regionalizm małopolski na formę ogólnopolską)
kędy - gdzie (zastąpiono słowo archaiczne współczesnym; zmiana wyjątkowa - najczęściej w tłumaczeniach tekstów przeznaczonych dla dzieci)
Eskimka - Eskimoska (zmiana zgodnie ze współczesną formą)
wziąść - wziąć
passya - pasja
rądle - rondle
owdzie - ówdzie

Ponadto dokonano następujących zmian:¶

mówić prawdę, choćby przykrą była -
mówić prawdę, choćby była przykra

Dokonano zmiany w zakresie składni (przykrą - przykra) oraz szyku zdania, ponieważ tekst jest skierowany do dzieci z pierwszych lat szkoły podstawowej i należy zadbać o jego klarowność językową. Decyzję o daleko idącej modyfikacji tekstu przesądziło również to, że w tym przypadku mamy do czynienia z tłumaczeniem, a nie oryginalnym tekstem polskim

Przywrócono zgodnie z oryginałem imiona głównych bohaterów - Kaj i Gerda, zamiast: Jaś i Marysia.