Przykładowa notatka edytorska o uwspółcześnieniach¶

Uwspółcześnienia (0.4; wybrane przykłady typowych i charakterystycznych zmian)¶

Interpunkcja¶

Przeciwnie, rad bym był ruszyć w szeroki świat, napatrzeć się ludziom i krajom, oraz zaznać wszelakich przygód. -
Przeciwnie, rad bym był ruszyć w szeroki świat, napatrzeć się ludziom i krajom oraz zaznać wszelakich przygód.

(...) wrażenie nauk ojca pierzchło, i jąłem na nowo snuć marzenia, unoszące mnie daleko za lądy i morza (...) -
(...) wrażenie nauk ojca pierzchło i jąłem na nowo snuć marzenia unoszące mnie daleko za lądy i morza (...)

Fleksja¶

Zmodernizowano końcówki fleksyjne wyrazów w narzędniku i miejscowniku l. poj. r. ż. i r. n. oraz narzędniku l. mn.: -em, -emi; np.:

w zaklętem - w zaklętym
(o) tem (pięknie) - tym
niem - nim
niczem - niczym
towarzyskiem - towarzyskim
poczem - po czym
przedewszystkiem - przede wszystkim
mię - mnie
swoję – swoją
patrzała - patrzyła (z dwóch form dopuszczalnych wybrano tę o mniej archaicznym brzmieniu)
aniołkowie głaskali - aniołki głaskały (uwspółcześniono formę archaiczną)
biegnąć - biec
rajskimi uśmiechy - rajskimi uśmiechami

Pisownia joty¶

Uwspółcześniono pisownię przyswojonych wyrazów obcego pochodzenia z jotą: np.:

lilij - lilii
miljony - miliony
liberji - liberii
komedya - komedia
historja - historia
waryacye - wariacje

Pisownia łączna i rozdzielna¶

przytym - przy tym
przedemną - przede mną
z pod - spod
z tąd - stąd
z nad - znad
strzedz - strzec
poczem - po czym
przedewszystkiem - przede wszystkim
Konsekwentnie uwspółcześniono pisownię z -by np.
wtedybym - wtedy bym
któryby - który by

Pisownia wielką literą:¶

(...) przy drzwiach go dopadłszy, Boże drogi! czegośmy mu nie nagadały! jakimiśmy go miłymi, serdecznymi słowy nie osypały! - (...) przy drzwiach go dopadłszy, Boże drogi, czegośmy mu nie nagadały! Jakimiśmy go miłymi, serdecznymi słowy nie osypały!

Składnia:¶

wydawało mu się mądrem i doskonałem -
wydawało mu się mądre i doskonałe (w związku ze zmianą rządu czasownika)

na kawałku, który wolnym został -
na kawałku, który został wolny (tu również zmiana szyku wyrazów)

Szyk wyrazów:¶

na kawałku, który wolnym został -
na kawałku, który został wolny

Ubezdźwięcznienia:¶

z pod - spod
z tąd - stąd
strzedz - strzec
nizkim - niskim

Zmiany leksykalne (w tym ortograficzne):¶

oglądnęła - obejrzała (zamieniono regionalizm małopolski na formę ogólnopolską)
kędy - gdzie (zastąpiono słowo archaiczne współczesnym)
Eskimka - Eskimoska (zmiana zgodnie ze współczesną formą)
niema - nie ma
owdzie - ówdzie
strzedz - strzec
módz - móc
wziąść - wziąć
nizkim - niskim
passya - pasja
rądle - rondle

Ponadto dokonano następujących zmian:¶

mówić prawdę, choćby przykrą była -
mówić prawdę, choćby była przykra

Dokonano zmiany w zakresie składni (przykrą - przykra) oraz szyku zdania, ponieważ tekst jest skierowany do dzieci z pierwszych lat szkoły podstawowej i należy zadbać o jego klarowność językową. Decyzję o daleko idącej modyfikacji tekstu przesądziło również to, że w tym przypadku mamy do czynienia z tłumaczeniem, a nie oryginalnym tekstem polskim

Przywrócono zgodnie z oryginałem imiona głównych bohaterów - Kaj i Gerda, zamiast: Jaś i Marysia.