Publikacja tłumaczeń z domeny publicznej¶

Wstęp¶

Przekłady, które przeszły do domeny publicznej, a więc dokonane przez tłumaczy zmarłych przed siedemdziesięciu laty lub więcej, są z natury rzeczy dość archaiczne pod różnymi względami i wymagają opracowania. Opracowanie to może być, jak przyjęliśmy, nieco głębsze niż w przypadku tekstów autorów polskich, np. w razie potrzeby, dla uzyskania logiki wypowiedzi i poprawności stylu, decydujemy się na zmianę szyku wyrazów czy składni. Zasadą jest tu myślenie, jakie zmiany jako redaktorzy doradzalibyśmy tłumaczowi, gdyby żył, dla dobra przekładu. Wobec prac tłumaczy, których nazwisko jest marką samą w sobie (np. Boy-Żeleński, Witwicki), zachowujemy większą ostrożność, starając się zachować i szanując również ich styl, podobnie jak styl, treść i przekaz oryginału.
Chcemy publikować tłumaczenia z domeny publicznej, mimo wszystkich ich niedoskonałości, aby rozwijać bibliotekę Wolnych Lektur i odpowiadać, w miarę możności na potrzeby naszych odbiorców. Chcemy jednocześnie unikać sytuacji, kiedy zaplanujemy jakąś publikację (np. wpisując ją do projektu), a w trakcie zaawansowanych już prac redakcyjnych okaże się, że włączenie jej do naszych zbiorów budzi obiekcje, czy wręcz jest niewskazane. Aby więc proces doboru i przygotowania publikacji tłumaczeń z domeny publicznej przebiegał sprawnie, ustalamy zasady i procedurę decyzji o publikacji, wskazując zarazem mogące się pojawiać wątpliwości i trudności.¶

Procedura
1. Rozpoznanie (risercz)
Fazą wstępną jest zbieranie informacji o tym, jakie przekłady istnieją.
Wyszukane przekłady wpisujemy do katalogu i zapisujemy zebrane informacje o nich.¶

A. Polskie wydania:
Jakie były inne tłumaczenia (w domenie publicznej)?
Czy są wznawiane?
Które jest najlepsze i dlaczego? (Wybieramy raczej jak najnowsze wydanie ze względu na mniej pracy przy uwspółcześnieniu)

B. Porównanie wybranego tłumaczenia z oryginałem:
Liczba znaków oryginału: (np. z Gutenberga)
Liczba znaków przekładu (do wpisania w odpowiednią rubrykę pod notatką w katalogu)
Czy zgadza się liczba i tytuły rozdziałów?
Czy mamy jakieś inne informacje dotyczące jakości tłumaczenia - np. w przedmowie, w opracowaniach, w internecie?

C. Wycena szacunkowa przy użyciu kalkulatora:
Redakcja (+ jedna/dwie noty)= zł

→ Jeśli żaden przykład nas nie satysfakcjonuje - rezygnujemy lub zamawiamy własne tłumaczenie.

II. Jak podejmujemy decyzje dot. wyboru tekstu w przypadku przekładów?

1. Jaki jest cel publikowania danego tytułu?
PRIORYTETY:
Lektury szkolne
Priorytetowe kolekcje: kryminały, fantastyka, romanse i klasyka literatury popularnej, klasyka literatury dziecięcej, kolekcja ,,Top 52” (ze względu na rozpoznawalność tytułu dla potencjalnych darczyńców)

2. Problemy
Przy bliższym czytaniu tekstu mogą pojawić się następujące problemy:
- tekst jest tak naprawdę opracowaniem lub kompilacją kilku tekstów;
- tłumacz/ka pomija kilka akapitów lub streszcza je swoimi słowami (np. dlatego, że odnoszą się do innych utworów albo innego kontekstu kulturowego, który uznaje za niezrozumiały/nieciekawy);
- dwa rozdziały połączone zostają w jeden;
- jakość polskiego tekstu jest słaba, pojawia się dużo błędów frazeologicznych, logicznych, rzeczowych itp.

III. Co robimy w takiej sytuacji:
Redaktor/ka zwraca się z tymi problemami do redaktorki naczelnej;
Redaktorka naczelna przekazuje to na spotkaniu Planowanie wydawnicze (lub wcześniej)

Rozważamy następujące pytania:

Czy tekst jest dla nas priorytetowy? TAK/NIE
Czy jest wpisany we wniosek lub inne zobowiązania? TAK/NIE
Jeśli jest, czy można go zastąpić innym podobnym (też o podobnej długości)? TAK/NIE
Jaki jest nakład pracy dodatkowej redaktora/ki?
Czy mamy środki na zapłacenie za to (np. przetłumaczenie brakujących kawałków)? Jeśli tak, to umieszczamy informacje o tym w nocie.
Czy tekst przypomina oryginał w wystarczającym stopniu (czy nie jest to adaptacja, a jeśli tak – w jakim stopniu)?
Kryteria:
Onomastyka: Czy nazwy miejsc, postaci są takie same jak w oryginale (lub zgodnie z polskim uzusem)? Jeśli nie – czy możemy je zmienić na takie, jakie chcemy?
Styl: Odniesienia kulturowe - Czy są zbyt dalekie od oryginału? Jak dużo ich jest? Jakie mają znaczenie dla całości tekstu? Czy możemy je skorygować i jak dużym kosztem pracy?
Polszczyzna: Czy uwspółcześnianie nie będzie zbyt pracochłonne? (składnia, szyk)
Fabuła: Czy pominięte lub zmienione fragmenty są istotne? Czy możemy je łatwo uzupełnić lub zignorować? (dodając np. przypis lub adnotację w którejś z not)

ZASADA: Nie zajmujemy się po prostu udostępnianiem dziedzictwa, cyfryzacją dzieł z domeny, ale przygotowaniem edycji dla współczesnego czytelnika, w tym przede wszystkim dla uczniów.

Oznacza to, że dajemy sobie przyzwolenie na modyfikację tekstu dla uzyskania przystępności.
Gdy celem jest udostępnienie lektury szkolnej (lub innej priorytetowej kolekcji), jest to cel nadrzędny wobec problemów z tłumaczeniem (staramy się te problemy rozwiązać).
Możemy szukać innych rozwiązań, np. dodatkowe przypisy, gdy publikacja jest dla nas bardzo ważna, a nie chcemy naruszać jego struktury.
Modyfikujemy tytuły itp. elementy tekstu tak, żeby były zgodne z uzusem, w tym przede wszystkim spisem lektur szkolnych.

ZASADA: Istotny jest szacunek kosztów.
Kiedy koszty redakcji i przygotowania publikacji tłumaczenia z domeny publicznej zbliżają się do kosztów nowego tłumaczenia?