Władysław Bełza¶

Ur. 17 października 1847 w Warszawie
Zm. 29 stycznia 1913 we Lwowie
Najważniejsze dzieła: "Katechizm polskiego dziecka" (,,Kto Ty jesteś?
- Polak mały"), ,,Podarek dla grzecznych dzieci" (1867), ,,Abecadlnik w wierszykach
dla polskich dzieci" (1869), ,,Upominek dla młodzi polskiej na
pamiątkę trzechsetnej rocznicy Unii Lubelskiej" (1869); zbiory
wierszy: ,,Z wiosny" (1868), ,,Pieśni liryczne" (1868), ,,Z doli i
niedoli" (1869); poemat "Zamek grójecki".

Pseudonimy: Władysław Piast, Władysław Ostrowski. Działacz kulturalny
i autor wierszy dla dzieci i młodzieży propagujących uproszczoną, lecz
dobitną wersję polskiego nacjonalizmu i katolickiej religijności. Po
ukończeniu gimnazjum przez rok uczył się w szkole oficerskiej w
Kazaniu i mimo że myśl o mundurze porzucił, w swej późniejszej pracy
literackiej, publicystycznej i oświatowej zachował styl wojskowy.
Krótkie wersy, dokładne (często gramatyczne) rymy i skłonność do rymów
męskich znaczących końcówki wersów jednosylabowymi wyrazami - to cechy
nadające jego twórczości rymotwórczej styl pobudki, wojskowej piosenki
czy wierszowanego regulaminu. Jego wiersze dla dzieci nie mają pomóc
czytelnikom w obserwacji złożoności świata, lecz stanowią zbiór zasad
do zapamiętania i wykonania bez zbędnych refleksji. Bełza był ideowym
spadkobiercą drugorzędnych romantyków - osobiście znał i czerpał
inspiracje od Wincentego Pola i Bohdana Zaleskiego, literacko
pozostawał w kręgu zakreślonym przez ,,Psalmy przyszłości" Zygmunta
Krasińskiego. Poświęcił się utrwalaniem polskości w rudymentarnej
formie w celu zapobieżenia wynarodowieniu przez zaborców. Studiował
literaturę w Szkole Głównej w Warszawie; od 1869 r. działał w
Poznaniu, gdzie był współzałożycielem "Tygodnika Wielkopolskiego" oraz
pisma dla dzieci "Promyk", a także współtwórcą teatru polskiego. W
1871 r. z powodu swojej aktywności został wydalony z zaboru pruskiego.
Rok później osiadł we Lwowie, gdzie redagował pisemko ,,Towarzysz
Pilnych Dzieci" (od 1876), był współzałożycielem Koła
Literacko-Artystycznego (1880) oraz - wraz z Józefem Ignacym
Kraszewskim - Macierzy Polskiej (1882), stowarzyszenia zajmującego
się szerzeniem oświaty za pomocą wydawnictw popularnych (do 1914 r.
wydało ono 1,5 mln. egzemplarzy i blisko 200 tytułów). Bełza
przyczynił się także do założenia Towarzystwa Literackiego im. Adama
Mickiewicza we Lwowie, był autorem gawęd o Mickiewiczu i epoce
romantyzmu, opowiastek o wybranych wydarzeniach z historii Polski oraz
bardzo popularnego wyboru utworów literackich - ,,Antologii polskiej"
(1880). Od 1882 r. pracował w Ossolineum, zajmując się działem
czytelni dla młodzieży oraz wydawnictwem książek szkolnych. Od lat 70.
do schyłku XIX w. związany z uzdrowiskiem w Iwoniczu-Zdroju, był
autorem pierwszego przewodnika krajoznawczo-turystycznego po tych
okolicach oraz animatorem miejscowego życia kulturalnego i
towarzyskiego.