Gniew często ma swe źródło w osobistych doświadczeniach bohaterów lub konfliktach społecznych. Bywa nie tylko niszczycielską siłą prowadzącą do zemsty, lecz także impulsem do walki o sprawiedliwość. Motyw ten odgrywa istotną rolę w Iliadzie Homera – gniew Achillesa, wywołany urażoną dumą, sprowadza śmierć na wielu wojowników i zaostrza trwający spór. W literaturze gniew bywa również związany z karą wymierzaną człowiekowi przez Boga.