Motyw brudu może odnosić się do dosłownego brudu fizycznego, ale częściej pełni funkcję metafory zepsucia moralnego. Brud wiąże się z biedą, marginalizacją i upadkiem społecznym. W literaturze naturalistycznej, jak u Zoli (Germinal) czy Prusa (Lalka), brudne przestrzenie ukazują trudne warunki życia warstw niższych, uwidaczniając kontrast między nimi a klasą wyższą (pozycja społeczna). Motyw brudu bywa zestawiany z czystością, co podkreśla dramatyzm sytuacji i może również zapowiadać możliwość oczyszczenia — zarówno dosłownego (np. kąpiel, deszcz), jak i metaforycznego (odkupienie win). Podział na to, co uważa się za czyste, a co za nieczyste, jest zależny od kultury, w jej ramach definiowany i wyznacza też granice wspólnoty, np. dla Europejczyków to, co znajduje się na ziemi, jest brudne, inaczej w Azji, np. w Indiach; dlatego długo jedzenie na ziemi było tak dziwne dla naszej kultury.